Hàn Quốc được giới phân tích gọi là một trong "bốn con hổ châu Á", nhờ tốc độ phát triển kinh tế nhanh chóng sau chiến tranh Triều Tiên thập niên 50. Trong giai đoạn 1960 - 1996, GDP thực của Hàn Quốc tăng tới 25 lần, nhờ nền kinh tế định hướng xuất khẩu. Đây là một trong những thành tựu kinh tế nổi bật nhất trong lịch sử thế giới, Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) nhận xét.
Từ một trong những quốc gia nghèo nhất thế giới sau Chiến tranh Triều Tiên, Hàn Quốc trở thành nền kinh tế có GDP bình quân tương đương nhiều nước châu Âu. Số liệu của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) cho thấy nước này hiện có GDP bình quân 34.640 USD một năm.
Tuy nhiên, ngày càng nhiều nghiên cứu gần đây cảnh báo quốc gia này đang đối mặt với thách thức dân số, có khả năng kéo tụt tăng trưởng trong vòng 2 thập kỷ tới. Năm ngoái, tỷ lệ sinh tại Hàn Quốc là 0,748 - tăng nhẹ so với 0,721 năm 2023. Mức này thấp hơn so với trung bình các nước thuộc OECD là 1,43. Mức sinh thay thế để các nước không suy giảm dân số là 2,1.
Tỷ lệ sinh của Hàn Quốc đồng nghĩa cứ 100 người Hàn Quốc thì chỉ sinh 36 trẻ em. Việc này khiến lực lượng lao động co lại, đồng nghĩa tăng trưởng và năng suất lao động đều sẽ giảm sút.
Người dân trên đường phố Myeongdong (Seoul, Hàn Quốc). Ảnh: Reuters
Năm 2024, Ngân hàng Trung ương Hàn Quốc dự báo tỷ lệ sinh chạm đáy sẽ là một trong những yếu tố đẩy họ vào suy giảm kéo dài cho đến năm 2040.
Một nghiên cứu khác hồi tháng 5 của Viện Phát triển Hàn Quốc cho biết sự thay đổi về cấu trúc dân số sẽ tiếp tục gây sức ép lên tiềm năng tăng trưởng. Tốc độ tăng trưởng kinh tế của nước này có thể về gần 0% năm 2040. Theo dự báo, kinh tế Hàn Quốc có thể co lại năm 2047, hoặc sớm nhất là năm 2041, theo kịch bản bi quan nhất.
Trong quý II, GDP Hàn Quốc tăng 0,5% so với cùng kỳ năm ngoái. Quý trước đó, quy mô nền kinh tế này gần như đứng yên.
Nếu đổi mới công nghệ không thể bù đắp cho xu hướng suy giảm, Hàn Quốc sẽ chứng kiến "quá trình suy giảm kinh tế kéo dài", Lee In-sil - Giám đốc Viện Dân số Bán đảo Triều Tiên vì Tương lai (KPPIF) gần đây cho biết trên CNBC.
Nước này đã tung ra nhiều chính sách khuyến khích các cặp vợ chồng trẻ sinh con, gồm tiền thưởng sinh con và các khoản trợ cấp. Theo một nghiên cứu năm 2024 đăng trên Tạp chí Đạo đức Y khoa, Hàn Quốc đã chi hơn 270 tỷ USD trong 16 năm qua cho các biện pháp khuyến sinh. Năm 2023, họ thậm chí đưa ra ý tưởng miễn nghĩa vụ quân sự bắt buộc cho nam giới nếu họ có từ 3 con trở lên trước năm 30 tuổi.
Tuy nhiên, các chính sách này chưa có nhiều tác động. "Tôi không nghĩ có chính sách dân số nào có thể nâng tỷ lệ sinh ở Hàn Quốc lên một cách đáng kể", Nicholas Eberstadt - nhà kinh tế học chính trị tại Viện Doanh nghiệp Mỹ (AEI) cho biết trên CNBC.
Dù tỷ lệ sinh Hàn Quốc nhích nhẹ trong năm 2024, "chúng ta chưa thể ăn mừng", Eberstadt cho biết vì con số này vẫn thấp hơn nhiều mức 2,1.
Lực lượng lao động suy giảm còn gây sức ép lên hệ thống hưu trí. Hồi tháng 3, Hàn Quốc thông qua cải tổ quỹ lương hưu lần đầu tiên trong 18 năm, kéo dài thời điểm cạn kiệt của quỹ hưu trí quốc gia thêm 15 năm, tới 2071.
Trong hệ thống hưu trí chính của Hàn Quốc, gồm quân đội, nhân viên trường tư, công chức và hưu trí quốc gia, quỹ hưu trí quân đội và công chức đã cạn kiệt, Lee cho biết. Các cải cách hiện tại sẽ buộc thế hệ trẻ phải đóng phí cao hơn trong khi nhận quyền lợi thấp hơn. Việc này sẽ khó tránh khỏi những chỉ trích vì đẩy gánh nặng sang các thế hệ tương lai, bà giải thích.
Dù triển vọng cho nền kinh tế lớn thứ tư châu Á khá ảm đạm, một số nhà phân tích cho rằng không nên quá tuyệt vọng. Lee giải thích các nền kinh tế sẽ luôn tìm được cách thích ứng. "Khi nền kinh tế đối mặt suy thoái, giới chức thường sẽ có nhiều nỗ lực nhằm nâng cao năng suất lao động thông qua đổi mới công nghệ, chính sách nhập cư và các biện pháp khác để ngăn suy giảm thêm", bà nói.
Eberstadt cũng cho rằng Hàn Quốc có thể duy trì và thậm chí giàu lên dù dân số già hóa và co lại. Ông lấy ví dụ thập niên 70, thế giới từng lo ngại khan hiếm tài nguyên do dân số toàn cầu bùng nổ. Cuốn sách "Quả bom dân số" của Paul Ehrlich - cựu giáo sư Đại học Stanford và nhà nghiên cứu Anne Ehrlich dự báo nạn đói toàn cầu sẽ xảy ra và tỷ lệ tử vong tăng khi dân số tăng.
Tuy nhiên, 50 năm sau, thế giới lại "giàu có hơn, học vấn cao hơn, ăn uống ngon hơn, ở nhà tốt hơn và tỷ lệ nghèo thấp hơn so với thời điểm dân số ít", Eberstadt nói.
Lee cho rằng với khi chính phủ Hàn Quốc thay đổi chính sách nhanh chóng và nhận thức xã hội tiên tiến hơn trong những năm gần đây, các giải pháp đột phá sẽ xuất hiện. Eberstadt cũng chỉ ra năm 1953, khi Chiến tranh Triều Tiên chấm dứt, rất ít người cho rằng Hàn Quốc sẽ đạt được thành tựu như hiện tại.
"Con người có khả năng thích ứng đặc biệt. Hiện tại là một loại thách thức rất khác, nhưng nhìn vào những gì diễn ra trong quá khứ, tôi không cho rằng họ sẽ gục ngã đâu", ông nói.
(Theo VNexpress, CNBC, Reuters)
